آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، عازم سفر دیپلماتیک مهمی به چین شده است تا بکوشد سطح تنش‌ها بین این دو کشور به‌عنوان بزرگ‌ترین قدرت‌های اقتصادی و نظامی جهان را کاهش دهد. بلینکن عالی‌رتبه‌ترین مقام آمریکایی است که در دوران ریاست‌جمهوری جو بایدن به چین سفر می‌کند. این اولین بار در پنج سال گذشته است که وزیر خارجه آمریکا به چین می‌رود. سفر قبلی را مایک پمپئو، وزیر خارجه وقت دولت ترامپ، در ژوئن ۲۰۱۸ و در میان نزاع دو کشور بر سر بازرگانی انجام داد.

سطح تنش‌های پکن و واشنگتن چند سال است که به شدت بالا رفته و هر دو دولت ترامپ و بایدن انتقادهای بسیاری از سیاست‌های شی جین پینگ، رئیس‌جمهوری چین، داشتند. باید دید آیا این سفر قدمی در راستای کاهش تنش‌ها خواهد بود یا نه.

بلینکن روز یکشنبه وارد پکن می‌شود و دو روز در چین خواهد بود. به گفته مقام‌های آمریکا، او قرار است در روز اول سفرش با همتای چینی خود، چین گانگ و دیگر دیپلمات ارشد چینی، وانگ یی دیدار کند. او احتمالا روز دوشنبه به دیدار رئیس‌جمهوری چین می‌رود، گرچه این دیدار هنوز تایید نشده است. پمپئو در سفر پنج سال پیش خود با شی دیدار کرده بود.

بایدن و شی سال گذشته در بالیِ اندونزی دیدار کردند و در همان دیدار بر سر سفر بلینکن به پکن توافق شد. سفر قرار بود در ماه فوریه انجام شود اما کشف یک بالن که آمریکایی‌ها ادعا می‌کردند برای چین جاسوسی می‌کرد، باعث بحرانی در روابط دو کشور شد و سفر را به تعویق انداخت. آمریکا این بالن را منهدم کرد.

چین و آمریکا اختلاف‌های گسترده‌ای در مسائل مختلف دارند. وضعیت تایوان و هنگ کنگ، اوضاع حقوق بشر در چین، حضور نظامی این کشور در دریای جنوب چین و حمله روسیه به اوکراین از جمله مهم‌ترین سرفصل‌های این اختلافات‌اند. مقام‌های آمریکایی روز جمعه، در آستانه حرکت بلینکن از واشنگتن، گفتند او تمام این موضوعات را مطرح خواهد کرد. بلینکن به خبرنگاران گفت که آمریکا می‌خواهد کاری کند که «رقابتی که با چین داریم به تخاصم کشیده نشود». او افزود که بایدن و شی تعهد کرده‌اند که وضع ارتباطات بین دو کشور بهبود پیدا کند تا جلو سوءتفاهم‌های احتمالی گرفته شود.

یک نمونه از خطرناک بودن این سوتفاهم‌ها ماه گذشته رخ داد. یک هواپیمای جنگنده چینی تا آستانه تصادم با یک هواپیمایی نظارتی آمریکایی که بر در حریم هوایی بین‌المللی بر فراز دریای جنوب چین پرواز می‌کرد پیش رفت. فرماندهی نیروهای آمریکا در حوزه اقیانوس آرام می‌گوید خلبان چینی عامدانه بیش از حد لازم به این هواپیمای آمریکایی نزدیک شده و رفتار تهاجمی داشته است.

اما شی روز جمعه با بیل گیتس دیدار کرد و گفت واشنگتن و پکن می‌توانند «در راستای منافع دو کشور»‌ همکاری کنند. این اولین دیدار رئیس‌جمهوری چین با رئیس یک شرکت غربی بزرگ در سال‌های اخیر بود و محتوای آن باعث شده است کمی خوش‌بینی در آستانه سفر بلینکن ایجاد شود.

رئیس‌جمهوری چین به گیتس گفت: «به باور من بنیان روابط چین و آمریکا در میان مردم است. در شرایط کنونی جهان ما می‌توانیم فعالیت‌های مختلفی انجام دهیم که در راستای منافع دو کشور، مردم کشورهایمان و کل بشریت است.»

در پی لغو سفر بلینکن در ماه فوریه، برخی دیدارها در سطوح عالی صورت گرفته‌اند. ویلیام برنز، رئیس سازمان سیا، در ماه مه به چین رفت و وزیر بازرگانی چین نیز به آمریکا سفر کرد. در همین ماه، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا، در وین با یی دیدار کرد.

اما در عین حال، دو طرف سخنان تند و تیزی علیه یکدیگر بر سر مسائلی همچون تایوان، حضور دو کشور در حوزه اقیانوس‌های هند و آرام و محکوم نکردن روسیه از طرف چین بر سر جنگ اوکراین رد و بدل کردند. آمریکا اخیرا مدعی شد که پکن می‌کوشد ظرفیت‌های جاسوسی خود در سراسر جهان از جمله کوبا را افزایش دهد. یک شرکت امنیتی آمریکا نیز اخیرا هکرهای مرتبط با دولت چین را مسئول حمله به صدها نهاد عمومی، مدرسه و نهادهای دیگر در سراسر جهان دانسته بود. اما چین این گزارش را «غیرحرفه‌ای» و به دور از واقعیت خواند. یک سخنگوی وزارت خارجه چین با تکرار یکی از اتهام‌های همیشگی پکن، واشنگتن را متهم کرد که حمله‌های هکری انجام می‌دهد و شکایت کرد که شرکت‌های امنیت سایبری به ندرت در این مورد گزارش می‌دهند.

یکی از جلوه‌های وضع وخیم روابط دو کشور اخیرا در سنگاپور مشاهده شد. لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا، چند هفته پیش خواهان دیدار با همتای چینی خود، ژنرال لی شانگفو، در حاشیه نشستی امنیتی در سنگاپور شده بود، اما پکن این تقاضا را نپذیرفت. آستین روز جمعه گفت که شکی ندارد او و لی دیدار خواهند کرد، اما هنوز شرایط چنین دیداری مهیا نیست.

وزرای خارجه آمریکا و چین به‌تازگی صحبتی تلفنی داشتند و طرف چینی در این گفت‌وگو خواستار آن شد که آمریکا به «نگرانی‌های محوری چین» احترام بگذارد. تایوان یکی از این مسائل است. چین به بلینکن گفت که آمریکا باید «دست از دخالت در امور داخلی چین و آسیب زدن به حق حاکمیت چین، امنیت و منافع توسعه به نام رقابت بردارد».

مشاورین امنیت ملی آمریکا، ژاپن و فیلیپین روز جمعه برای اولین بار مذاکراتی مشترک را ترتیب دادند و بر سر تقویت همکاری پدافندی سه کشور موافقت کردند. نزدیکی واشنگتن، توکیو و مانیل به روشنی بخشی از تلاش‌ها برای مقابله با افزایش قدرت، نفوذ و آمال چین در شرق و جنوب شرق آسیا و حوزه اقیانوس آرام است.

دولت بایدن از سوی دیگر، حدود ۱۸ ماه پیش توافقی با استرالیا و بریتانیا امضا کرد که به موجب آن واشنگتن به کانبرا زیردریایی‌هایی با انرژی هسته‌ای می‌دهد. آمریکا به همراه ژاپن، هند و استرالیا گروهی چهارگانه به نام «کوآد» نیز ایجاد کردند تا این چهار کشور دموکراتیک در حوزه اقیانوس آرام کنار یکدیگر قرار بگیرند. در عین حال، چین هم به حضور دیپلماتیک خود در حوزه اقیانوس‌های آرام و هند افزوده است و پنج سفارتخانه جدید باز کرده یا به زودی باز می‌‌کند. بسیاری نگران‌اند که افزایش حضور دیپلماتیک مقدمه افزایش حضور نظامی باشد و همین باعث شده است کشورهای اقیانوسیه مثل پاپوآ گینه نو و جزایر سلیمان نیز به محور رقابت ابرقدرت‌ها بدل شوند.

دو مقام آمریکایی پیش از سفر بلینکن به پکن در گفت‌وگو با خبرگزاری آسوشیتدپرس گفتند انتظار نمی‌رود این سفر به نتایج بزرگی بینجامد و هدف آن بیشتر عادی و آرام کردن تماس‌های سطح بالا بین دو کشور است.

دانیل کریتنبرینک، دیپلمات ارشد آمریکا برای حوزه شرق آسیا و اقیانوس آرام، گفت: «ما با رویکردی واقع‌گرا و با اعتماد‌به‌نفس به پکن می‌آییم و صمیمانه می‌خواهیم رقابتمان را به مسئولانه‌ترین شیوه ممکن مدیریت کنیم.»

کرت کمپبل، کارشناس ارشد آسیا در شورای امنیت ملی آمریکا، گفت: «اگر قرار باشد تنش‌ها را مدیریت کنیم، رقابت شدید نیاز به دیپلماسی شدید دارد. این تنها راه از میان بردن سوءتفاهم‌ها، علامت دادن،‌ ایجاد ارتباط و همکاری در موضوعات و زمان‌هایی است که منافعمان در آن‌ها یکسان است.»